Miał być komentarz pod tekstem Piotera, ale z racji na osiągnięty rozmiar przekształcił się on w notkę. Nie ma co. Urzekły mnie tajskie banknoty urodzinowe, zaprezentowane przez naszego Numizmatyka. Co one tak naprawdę wyrażają? Może tęsknotę za dawnym boskim bezczasem królów Syjamu? Rytuał stalinowski czerpał pełnymi garściami z pogrzebanego (czasowo) prawosławia. A z jakiej tradycji korzysta Kim Dzong Un, nie mówiąc już o Kim Ir Senie - Ukochanym, Najdroższym etc. Przywódcy? Tak bez żalu pytam o Kima, bo pewnie zasłużył na to i wiele więcej. Tak tylko więc pytam, czy dynastia Kimów również podzili los tajskich monarchów, dawniej czczonych jako bogowie, a w końcu obsadzanych przez CIA? Niniejsza notka stanowi szybki przekład (z pomocą DeepL) hasła "Monarchy of Thailand" (polska wersja Wikipedii kwestii sukcesji syjamskich dynastii nie analizuje szczegółowo). Z góry przepraszam za językowe niedociągnięcia. Notkę traktuję jako inspirujące studium przypadku pełzającej kolonizacji, ukrytej za feerią królewskich barw.

Źródło: https://en.wikipedia.org/wiki/Monarchy_of_Thailand

*   *   *

Monarchia Tajlandii (której monarcha jest nazywana królem Tajlandii lub historycznie królem Syjamu) odnosi się do monarchii konstytucyjnej i monarchii Królestwa Tajlandii (dawniej Syjam). Król Tajlandii jest głową państwa i szefem rządzącej Royal House of Chakri.

Chociaż obecna dynastia Chakri datuje się od 1782 r. Za początek monarchii w Tajlandii tradycyjnie uważa się moment założenia Królestwa Suchothai w 1238 r., z krótkim bezkrólewiem od śmierci Ekkathata do przyłączenia Taksina w XVIII wieku. Swoista monarchia absolutna została przekształcona w monarchię konstytucyjną w 1932 roku po bezkrwawej rewolucji syjamskiej. Oficjalną rezydencją monarchów jest Wielki Pałac w Bangkoku, podczas gdy rezydencja prywatna znajduje się w Pałacu Dusitów.

Obecna koncepcja tajskiego królestwa ewoluowała przez 800 lat rządów absolutnych. Pierwszym królem zjednoczonej Tajlandii był założyciel Królestwa Suchotaja, król Sri Indradityi, w 1238 r. Idea tego wczesnego królostwa miała być oparta na dwóch koncepcjach wywodzących się z hinduizmu i wiary buddyjskiej Theravady. Pierwsza koncepcja opiera się na Wedyjsko-hinduistycznej kaście "Kshatriji", czyli wojowników-właścicieli, w której król czerpie swoje moce z potęgi militarnej. Drugi oparty jest na buddyjskiej koncepcji Theravada "Dhammaraja", buddyzm został wprowadzony do Tajlandii około 6 wieku po Chrystusie. Ideą Dhammaraja (lub króla pod Dharmą) jest to, że król powinien rządzić swoim ludem zgodnie z Dharmą i naukami Buddy.

Te idee zostały na krótko zmienione w 1279 roku, kiedy król Ramkhamhaeng wstąpił na tron. Ramkhamhaeng odszedł od tradycji i zamiast niej stworzył koncepcję "ojcowskich rządów", w której król rządzi swoim ludem jako ojciec rządzący dziećmi. Idea ta jest wzmocniona w tytule i nazwie króla, i tak jest on nadal znany dzisiaj (Pho Khun Ramkhamhaeng) co oznacza "Ojciec Władca Ramkhamhaeng".  Pod koniec rządów Ramkhamhaenga powróciły dwa dawne określenia, symbolizując nowy-stary styl rządów: Pho" zmieniono na "Phaya" lub "Pan".

W 1351 r. Królestwo Sukhothai zostało zastąpione przez Królestwo Ayutthaya, za przyczyną króla Ramathibodhi I. W okresie ayutthayan po raz kolejny zmieniła się doktryna monarchiczna. Ze względu na starożytną tradycję khmerską w regionie, do statusu przywódcy zastosowano hinduską koncepcję królestwa. Główną rolę w koronacji królewskiej przejęli Bramini. Król został uznany za reinkarnację bogów hinduskich. Dokumenty historyczne z Ayutthaya odnotowują oficjalne tytuły królów, cechujące się znacznym zróżnicowaniem: Indra, Shiva i Vishnu, lub Rama. Z pozoru Rama był najbardziej popularny, jak w "Ramathibodhi". Jednak wpływy buddyjskie były również widoczne, jak wielokroć występujący tytuł króla i "nieoficjalna" nazwa "Dhammaraja".. Dwie poprzednie koncepcje powróciły wraz z trzecią, starszą koncepcją dominującą. Nazwa "Devaraja" (lub "boskie królewiątko"), zapożyczona została z Imperium Khmerskiego oraz z Hindusko-Buddyjskiego królestwa Jawy, i była szczególnie popularna wśród kasty uczonych Braminów. Według podstawowej doktryny król był wcieleniem (awatarem) boga Vishnu oraz Bodhisattvą (oświeconym), dlatego też jego władzę wywodzono z mocy religijnej i moralnej tego boga oraz właściwej monarsze czystości krwi. Król przedstawiany dla dobra państwa jako postać półboska w konsekwencji, poprzez sztywno określony ceremoniał, stał się obiektem kultu i czci dla swojego ludu. Od tego czasu monarchia odizolowała się od przyziemnych spraw ogółu społeczeństwa i rozpoczęła trwanie w systemie rządów absolutnych. Żyjąc w pałacach zaprojektowanych na wzór Góry Meru (w hinduizmie "dom bogów"), królowie zamienili się w "czakravartin". Król stał się zatem absolutnym i powszechnym panem swojego królestwa. Królowie domagali się, aby wszechświat był postrzegany jako obracający się wokół nich, i konsekwentnie wyrażali swoje rządy poprzez misterne rytuały i ceremonie. Przez cztery wieki królowie ci rządzili Ayutthaya, przewodząc jednemu z najznaczniejszych okresów rozwoju kulturalnego, gospodarczego i militarnego w historii Tajlandii.

Królowie Ayutthayi utworzyli wiele instytucji wspierających ich rządy. Podczas gdy feudalizm rozwijał się w europejskim średniowieczu, król Ayutthayan Trailokanat ustanowił sakdinę, system hierarchii społecznej, który hierarchizował poddanych króla według ilości ziemi, do jakiej mieli prawo, według ich rangi i pozycji. Istotnym elementem etykiety dworskiej stał się Rachasap - honorowy rejestr specjalnego słownictwa używanego wyłącznie do zwracania się do króla lub do wyrażania się o godności królewskiej.

Król był najwyższym administratorem, ustawodawcą i sędzią, ze wszystkimi prawami, nakazami, wyrokami i karami teoretycznie wywodzącymi się od jego osoby. Suwerenność króla znalazła odzwierciedlenie w tytułach "Lord of the Land" (Phra Chao Phaen Din) i "Lord of Life" (Chao Chiwit). Uprawnienia i tytuły króla były postrzegane przez zagranicznych obserwatorów jako dowód na to, że król był monarchą absolutnym w sensie europejskim. Jednak w tradycji syjamskiej obowiązek i odpowiedzialność króla wywodziła się ze starożytnych indyjskich teorii władzy królewskiej, które przypominają oświecony absolutyzm, choć nacisk nie jest położony na racjonalność, ale na Dhamma. Stan ów trwał do roku 1767, kiedy to tajski porządek został utrącony w wyniku najazdu admii birmańskiej pod wodzą dynastii Alaungpaya. Splądrowaniu i spaleniu uległo wówaczas miasto Ayutthaya. Interregnum wypełnione wojną domową zakończyło się, gdy król Taksin przywrócił panowanie nad tzw. Królestwem Thonburi.

W 1782 roku na tron wstąpił król Budda Yodfa Chulaloke i przeniósł stolicę z Thonburi do Bangkoku, na brzeg rzeki Chao Phraya. Tam założył Dom Chakri, dynastię obecnie rządzącą w Tajlandii. (To pierwsze panowanie zostało później oznaczone jako "Rama I" w ciągu Królów Rama władających Syjamem / Tajlandią.) Chulaloke powołał również urząd Najwyższego Patriarchy jako zwierzchnika Sangi - zakonu mnichów buddyjskich.

W epoce Rattanakosin królowie czakryjscy próbowali kontynuować koncepcje Ayutthayan, po raz kolejny podkreślając związek pomiędzy władcą a jego poddanymi. Z drugiej strony, nadal nie rezygnowali z żadnych przywilejów tronu. Królowie Budda Loetla Nabhalai (Rama II) i Nangklao (Rama III) stworzyli pozory nowoczesnej administracji, powołując Radę Najwyższą oraz dyrektorów generalnych, którzy mieli pomagać w kierowaniu rządem.

Rządy Mongkuta (Ramy IV) były znaczącym przełomem w tradycji, kiedy to król przed wstąpieniem na tron spędził pierwsze 27 lat swojego dorosłego życia jako mnich buddyjski, podczas których zyskał biegłość w języku angielskim. Jako król kontynuował powoływanie oficerów do swojej najwyższej rady, z których najbardziej znanymi są Somdet Chao Phraya Prayurawongse i Si Suriyawongse. Obaj pełnili funkcję głównych ministrów króla Mongkuta (a ostatni z nich również regenta, od śmierci króla w 1868 r. do 1873 r.)

Chulalongkorn (Rama V) wstąpił na tron jako nieletni piętnastolatek w 1868 roku, a już oficjalnie jako król Syjamu 16 listopada 1873 roku. Książę został wychowany w tradycji zachodniej przez guwernanturę Annę Leonowens. Mając zamiar zreformować monarchię na wzór zachodni w młodości wiele podróżował, by obserwować zachodnie metody administracyjne. W myśl europejskich idei monarchii oświeconej tak właśnie ukształtował swój przyszły styl rządów. Zniósł pokłony przed monarchą, uchylił wiele ustaw dotyczących relacji między monarchą a jego ludem, nie porzucając jednak wszystkich dawnych rytuałów. W 1874 r. Rama V, naśladując niewątpliwie tradycję europejską, powołał swego rodzaju prywatną radę ministrów, co miało mu pomóc w rządach. Podczas jego panowania Syjam został zmuszony do zrzeczenia się swego wielowiekowego zwierzchnictwa nad Laosem i północną Malezją na rzecz mocarstw zachodnich, a samo Królestwo nieomal nie uległo otwartej kolonizacji. W 1905 r., 37 lat po swojej koronacji, Chulalongkorn ogłosił dekret znoszący niewolnictwo. W 1867 r. niewolnicy stanowili jedną trzecią ludności Syjamu.

Następca Chulalongkorna, syn Vajiravudh (Rama VI), wstąpił na tron w 1910 r. i kontynuował reformatorski pęd poprzednika, próbując wprowadzić monarchię XX wiek. Tempo reform poskutkowało przewrotem pałacowym w 1912 roku. W 1914 r. Vajiravudh stwierdził jednak, że prawo o stanie wojennym, ogłoszone przez jego ojca z roku 1907 r., nie było zgodne z nowoczesną doktryną wojenną, ani też nie sprzyjało zachowaniu bezpieczeństwa państwa. Wprowadził więc do niego pewne korekty.

Pradżadhipok (Rama VII) zastąpił swojego brata w 1925 roku. Monarcha wykształcony w uniwersytetach Eaton i Sandhurst utworzył radę podobną do gabinetu, gdzie najważniejsi urzędnicy rządowi mogli się spotykać w celu decydowania o sprawach państwowych. Owo doradcze ciało legislacyjne przekształcone później w Radę Najwyższą Państwa Syjamskiego zostało powołane 28 listopada 1925 roku i istniało do 1932 roku.

W czerwcu 1932 roku grupa studentów i wojskowych z zagranicy, zwanych "promotorami", przeprowadziła bezkrwawą rewolucję, przejęła władzę i zażądała od króla Pradżadipoka nadania narodowi Syjamu konstytucji. Król zgodził się i w grudniu 1932 roku lud otrzymał konstytucję, kończącą 150 lat absolutnych rządów Chakri. Od tego czasu rola monarchy została zdegradowana do roli symbolicznej głowy państwa. Odtąd jego dotychczasową władzę sprawował premier i zgromadzenie narodowe.

W 1935 roku król Pradhipok (Rama VII) abdykował na skutek sporu z rządem. Przebywał na emigracji w Wielkiej Brytanii aż do śmierci w 1941 roku. Króla zastąpił jego młody bratanek Ananda Mahidol (Rama VIII). Nowy król miał 10 lat i mieszkał zagranicą w Szwajcarii. W jego miejsce powołano radę regentów. W tym okresie role i uprawnienia króla zostały całkowicie przejęte przez uzurpatorski rząd faszystowski Plaeka Phibunsongkhrama, który zmienił nazwę królestwa z Syjamu na Tajlandię (Thai = Wolny), i przeciągnął je na stronę mocarstw Osi w drugowojennym teatrze wojny na Pacyfiku. Pod koniec wojny Phibunsongkhram został usunięty i młody król wrócił. Ruch Wolnych Tajów opierający się okupacji przez państwa Osi pomógł zrehabilitować Tajlandię po wojnie.

Po nagłej śmierci Ramy VIII, postrzelonego w 1946 roku, nowym monarchą w wieku 19 lat został książę Bhumibol Adulyadej (Rama IX). Utrwalenie jego władzy nastąpiło pod wpływem działań USA, które wykorzystały tajską monarchię jako zabezpieczenie przed komunistycznymi zdobyczami w Azji Południowo-Wschodniej. Król Bhumibol był najdłużej panującym monarchą na świecie w chwili jego śmierci w październiku 2016 roku. Zmarł 13 października 2016 roku w wieku 88 lat.

---

tagi: doktryna  tajlandia  kolonizacja  syjam  monarchia 

	Globalny
	28 lutego 2019 07:12

17     1806    7 zaloguj sie by polubić